Што е иритабилно црево (ИБС)?
Иритабилното црево (IBS – Irritable Bowel Syndrome) е хронично функционално нарушување на дигестивниот систем кое предизвикува болки во стомакот, подуеност, гасови и промени во столицата, како дијареа, запек или комбинација. Синдром на иритабилно црево не е поврзано со органски оштетувања на цревата, но може значително да влијае на квалитетот на животот. Ова нарушување е едно од најчестите гастроинтестинални состојби, а според истражувањата, го имаат околу 10-15% од возрасните ширум светот. Почесто се јавува кај жени отколку кај мажи, а симптомите обично започнуваат во адолесценцијата или раната зрелост
Симптоми
Симптомите може да варираат од личност до личност, но најчести се
- Болки и грчеви во стомакот – Обично се јавуваат во долниот дел на стомакот и се намалуваат по празнење на цревата.
- Подуеност и гасови – Чувство на тежина и непријатност во стомакот, често проследено со гасови.
- Промени во столицата – Може да се јави дијареа (ИБС-Д), запек (ИБС-З) или наизменична комбинација од двете (ИБС-М).
- Слуз во столицата – Некои луѓе со ИБС забележуваат столица со леплива структура.
- Чувство на непотполно празнење – И покрај редовното одење во тоалет, може да постои чувство дека цревата не се целосно испразнети. Овие симптоми може да бидат предизвикани или влошени од одредени намирници, стрес или хормонални промени.
Причини и ризик фактори
Точната причина не е целосно разјаснета, но неколку фактори може да придонесат за развој
- Абнормални цревни контракции – Преголемото или премалото стегање на мускулите во ѕидот на цревата може да предизвика дијареа или запек
- Промени во нервната контрола на дигестивниот систем – Нарушена комуникација меѓу мозокот и цревата може да доведе до засилена чувствителност на болка и надуеност
- Инфекции и воспаленија – Некои случаи на ИБС се развиваат по гастроинтестинални инфекции или воспалителни процеси во цревата.
- Интестинална микрофлора – Дисбалансот на добрите бактерии во цревата може да игра улога во појавата
- Хормонални фактори – Жените често пријавуваат дека симптомите се влошуваат за време на менструацијата
- Стрес и анксиозност – Луѓето со анксиозност или депресија почесто имаат ИБС, бидејќи стресот може да го засили одговорот на цревата
Дијагноза на Синдром на иритабилно црво
Нема специфичен тест за ИБС, па дијагнозата се поставува врз основа на симптомите и исклучување на други заболувања. Лекарот може да побара
- Медицинска историја и физички преглед
- Лабораториски анализи – Крвни тестови за исклучување на инфекции или воспалителни заболувања.
- Тестови за интолеранција на храна – Вклучува тестови за целијакија или лактозна интолеранција.
- Колоноскопија – Ако постои сомнеж за други болести, како воспалителна болест на цревата (Кронова болест или улцерозен колитис). Според Римските критериуми за дијагноза, ИБС се потврдува ако симптомите се присутни најмалку три дена месечно во последните три месеци и се поврзани со промени во фреквенцијата и изгледот на столицата.
Третман и управување со ИБС
Иако нема лек кој целосно го отстранува ИБС, симптомите можат да се контролираат преку промена на начинот на живот, исхрана и во некои случаи, со медикаменти
1. Исхрана
- Следење на исхраната – Водење дневник за храна може да помогне во идентификување на намирниците што го влошуваат ИБС.
- ФОДМАП диета – Намалување на потрошувачката на храна богата со ферментирачки олигосахариди, дисахариди, моносахариди и полиоли (ФОДМАП), како што се лук, кромид, глутен, млечни производи и одредени овошја.
- Зголемување на внесот на растителни влакна – Корисно за луѓето со ИБС-З (запек), но треба да се воведува постепено.
- Редовен внес на вода – Одржувањето на хидратација помага во регулирање на дигестијата.
2. Лекови
- Антиспазмолитици – За намалување на грчевите во стомакот.
- Лекови против дијареа – Како лоперамид за намалување на честото празнење на цревата.
- Лаксативи – За луѓето со запек, доколку исхраната со високи влакна не е доволна.
- Пробиотици – Некои истражувања покажуваат дека пробиотиците можат да помогнат во регулирањето на цревната флора.
- Антидепресиви – Во одредени случаи, ниски дози на трициклични антидепресиви или селективни инхибитори на серотонин (SSRI) можат да помогнат во намалување на цревната чувствителност.
3. Управување со стресот
- Редовна физичка активност – Јога, пешачење и вежби за релаксација можат да го намалат стресот.
- Техники за релаксација – Медитација, длабоко дишење и когнитивно-бихевиорална терапија можат да бидат корисни.
- Квалитетен сон – Доволно спиење помага во намалување на симптомите на ИБС.
ИБС е хронична, но контролирана состојба. Со соодветен начин на живот, правилна исхрана и медицински третман, симптомите можат да се минимизираат и да се подобри квалитетот на животот. Доколку имате симптоми на ИБС, важно е да се консултирате со лекар за да добиете точна дијагноза и соодветен план за третман.
