Што е висок крвен притисок?
Високиот крвен притисок, познат како хипертензија, е хронична состојба во која силата на крвта врз ѕидовите на артериите е постојано покачена. Со текот на времето, ова може да доведе до оштетување на крвните садови и виталните органи, зголемувајќи го ризикот од срцеви заболувања, мозочен удар, бубрежни болести и други компликации.
Според Светската здравствена организација (СЗО) и Американската асоцијација за срце (AHA), хипертензијата се класифицира според следните вредности:
- Нормален крвен притисок: Под 120/80 mmHg
- Прехипертензија: 120-129/<80 mmHg
- Хипертензија степен 1: 130-139/80-89 mmHg
- Хипертензија степен 2: 140+/90+ mmHg
- Хипертензивна криза: Над 180/120 mmHg (неопходна итна медицинска интервенција)
Видови хипертензија
Хипертензијата може да биде примарна (есенцијална) или секундарна:
- Примарна хипертензија – најчестата форма (околу 90-95% од случаите), без јасна причина, но поврзана со фактори како генетика, возраст и начин на живот.
- Секундарна хипертензија – предизвикана од други медицински состојби, како хронични заболувања на бубрезите, ендокрини пореметувања, хормонални дисбаланси, апнеа при спиење или употреба на одредени лекови (стероиди, антидепресиви, контрацептивни средства).
Причини и фактори на ризик
Постојат бројни фактори кои можат да го зголемат ризикот од развој на висок крвен притисок, вклучувајќи:
- Генетска предиспозиција – фамилијарната историја на хипертензија ја зголемува веројатноста за развој на состојбата.
- Возраст – со стареењето, артериите стануваат помалку еластични, што доведува до повисок крвен притисок.
- Лоша исхрана – прекумерниот внес на сол (натриум), заситени масти и шеќери може да предизвика задржување на течности и зголемување на притисокот.
- Недостаток на физичка активност – седечкиот начин на живот доведува до зголемување на телесната тежина и нарушување на срцевата функција.
- Прекумерна телесна тежина и дебелина – дополнителните килограми создаваат поголем товар врз срцето.
- Стрес и анксиозност – хроничниот стрес може да предизвика привремено или трајно покачување на крвниот притисок.
- Консумација на алкохол и пушење – никотинот и алкохолот доведуваат до стеснување на крвните садови и го зголемуваат ризикот од срцеви заболувања.
- Дијабетес и метаболен синдром – овие состојби често се поврзани со хипертензија.
Симптоми на висок крвен притисок
Во повеќето случаи, хипертензијата нема јасни симптоми, поради што често се нарекува „тивок убиец“. Многу луѓе може да живеат со висок крвен притисок со години без да бидат свесни за тоа. Сепак, некои од можните симптоми вклучуваат:
- Главоболка (особено наутро)
- Вртоглавица и заматен вид
- Недостаток на здив
- Замор и проблеми со концентрација
- Забрзан пулс
- Крварење од нос
Во случаи на хипертензивна криза (притисок над 180/120 mmHg), може да се појават сериозни симптоми како болка во градите, проблеми со говорот и нарушена свест, што бара итна медицинска помош.
Како се дијагностицира хипертензијата?
Хипертензијата се дијагностицира преку повеќекратно мерење на крвниот притисок во различни денови и услови. Ако вредностите останат високи, лекарот може да препорача:
- Домашно следење на крвниот притисок – редовно мерење во домашни услови за попрецизна проценка.
- 24-часовен мониторинг (АМБП) – автоматски апарат кој го мери притисокот во текот на денот и ноќта.
- Крвни анализи – за проверка на нивоата на гликоза, холестерол и бубрежна функција.
- ЕКГ (електрокардиограм) – за проценка на срцевата работа.
- Ехокардиограм – ултразвук на срцето за утврдување на можни оштетувања.
- Преглед на очното дно – за детекција на оштетувања на малите крвни садови.
Третман и контрола на висок крвен притисок
1. Промени во начинот на живот
- Намален внес на сол (помалку од 5g дневно според СЗО).
- Балансирана исхрана богата со овошје, зеленчук, интегрални житарки и здрави масти.
- Редовна физичка активност (барем 30 минути умерена активност, 5 пати неделно).
- Контрола на телесната тежина.
- Намалување на стресот преку релаксација, јога и доволен сон.
- Избегнување на алкохол и престанок со пушење.
2. Медикаментозен третман
Ако промените во начинот на живот не се доволни, лекарот може да препорача лекови како:
- Диуретици – помагаат при исфрлање на вишокот течности.
- Бета-блокатори – ја намалуваат работата на срцето.
- Калциумски антагонисти – ги релаксираат крвните садови.
- АСЕ-инхибитори и АРБ лекови – спречуваат стеснување на крвните садови.
Хипертензијата е сериозна состојба што бара контрола преку редовно следење, здрави навики и, доколку е потребно, медицинска терапија. Раната дијагноза и соодветниот третман можат значително да го намалат ризикот од срцев и мозочен удар, бубрежни заболувања и други компликации. Редовните прегледи и здравиот начин на живот се клучни за одржување на нормален крвен притисок и општо здравје.
