Што е улцеративен колитис?
Улцеративниот колитис (УК) е хронична воспалителна болест на цреват, која предизвикува воспаление и улцерации (рани) на слузницата на дебелото црево и ректумот. Болеста најчесто се развива постепено и се менува помеѓу периоди на ремисија (без симптоми) и егзацербација (влошување на симптомите).
Причини и фактори на ризик
Точната причина за улцеративниот колитис не е целосно позната, но се смета дека комбинација на генетски, имунолошки и еколошки фактори играат улога во неговиот развој.
- Автоимуна реакција – Имунолошкиот систем по грешка напаѓа здрави клетки на дебелото црево, предизвикувајќи хронично воспаление.
- Генетска предиспозиција – Лицата со семејна историја на улцеративен колитис имаат поголем ризик од заболување.
- Еколошки фактори – Одредени инфекции, исхрана богата со преработена храна, пушење и стрес можат да го зголемат ризикот или да предизвикаат егзацербации.
Симптоми на улцеративен колитис
Симптомите може да варираат од благи до тешки, зависно од степенот на воспалението и зафатената област на дебелото црево. Најчести симптоми се:
- Чести дијареи, често со крв и слуз
- Болка и грчеви во стомакот
- Намален апетит и губење на телесна тежина
- Замор и слабост
- Треска и зголемен број на инфекции
- Воспаление на очите, зглобовите и кожата
Дијагноза на улцеративен колитис
Дијагнозата се поставува врз основа на клинички прегледи, лабораториски тестови и визуелни методи како:
- Колоноскопија или сигмоидоскопија – овозможуваат директен преглед на дебелото црево и земање биопсија.
- Крвни тестови – за откривање анемија или покачени воспалителни маркери (CRP, седиментација).
- Фекален калпротектин – помага во разликување на воспалителните заболувања на цревата од синдром на иритабилно црево (ИБС).
Третман на улцеративен колитис
Иако нема лек за улцеративен колитис, третманот е насочен кон контролирање на симптомите, намалување на воспалението и продолжување на периодите на ремисија.
1. Медикаментозен третман
- Аминосалицилати (5-ASA) – првична терапија за благи до умерени случаи (месалазин, сулфасалазин).
- Кортикостероиди – за краткорочна употреба при влошување на состојбата (преднизон, будезонид).
- Имуносупресиви – намалуваат активноста на имунолошкиот систем (азатиоприн, метотрексат).
- Биолошка терапија – насочени антитела кои блокираат воспалителни процеси (инфликсимаб, адалимумаб).
- ЈАК инхибитори – нова класа на лекови за тешки случаи (тофацитиниб).
2. Хируршки третман
Кај пациенти со тешка форма на болеста или компликации (перфорација, крварење, канцер), може да биде неопходно хируршко отстранување на дел од дебелото црево (колектомија).
3. Исхрана и животен стил
- Избегнување на млеко и масни храни доколку предизвикуваат симптоми.
- Консумирање помали, но почести оброци.
- Доволно внесување на течности за спречување на дехидратација.
- Управување со стресот преку вежбање, медитација и психолошка поддршка.
Компликации на улцеративен колитис
- Токсичен мегаколон – ретка, но сериозна состојба при која дебелото црево значително се проширува.
- Колоректален карцином – ризикот е зголемен кај пациенти со долгогодишен улцеративен колитис.
- Анемија – поради хронично губење на крв.
Улцеративниот колитис е сериозно заболување кое бара континуирано следење и третман. Доколку имате симптоми кои укажуваат на оваа болест, најдобро е да се консултирате со гастроентеролог за рано дијагностицирање и управување со состојбата.
